Dzieła sztuki to jedne z najchętniej wybieranych przedmiotów. Ich cena jest często wysoka, dlatego wiele popularnych obrazów pada ofiarą fałszerstwa. Warto wiedzieć, że problemy z podrabianiem obrazów są znane już od setek lat, jednak stały się ogromnym problemem w XIX wieku. Czym są podrabiane obrazy? To falsyfikaty, czyli świadomie stworzone dzieła, które są doskonale odwzorowane od innego dzieła wraz z podpisem innego autora. Co istotne, to działanie świadome, które ma na celu wprowadzenie w błąd odbiorcy i osiągnięcie z tego korzyści. Jak ustrzec się przed fałszerstwem i nie kupić falsyfikatu? O tym będzie nasz artykuł.
Fałszywy obraz – jak go rozpoznać?
Zakup fałszywego obrazu może okazać się prawdziwą zmorą każdego kolekcjonera. To nie tylko strata finansowa, ale również ogromna strata dla reputacji. Warto wiedzieć, że fałszerstwo jest niezwykle znane nie tylko, jeśli chodzi o popularne dzieła sprzed kilkuset lat, ale również te współczesne. Czasem trudno jest rozpoznać falsyfikaty, które mogą doskonale odwzorować pierwowzór, jednak ekspert jest w stanie odróżnić fałszerstwo od prawdziwego dzieła sztuki. Niezwykle ważne jest, aby obraz posiadał ekspertyzę, która pozwoli zaświadczyć o jego autorstwie. Może zdarzyć się jednak, że nawet najlepszy ekspert nie będzie nieomylny, dlatego dodatkowym atutem każdego dzieła może być ekspertyza chemiczna, rentgenowska czy dendrologiczna. Pamiętajmy również, że zakup fałszerki obrazu jest niezwykle prawdopodobny w serwisach aukcyjnych, gdzie większość oferowanych dzieł w okazyjnych cenach to podrobione obrazy.
Jakie mogą być rodzaje falsyfikatów?
Wyróżnia się dwa rodzaje falsyfikatów. Są to dzieła sztuki, które powstały w okresie życia autora pierwowzoru i te, które powstały współcześnie. O ile te powstałe niedawno dość łatwo jest odróżnić od prawdziwego dzieła sztuki, to jednak te drugie stanowią ogromny kłopot. Związane jest to z tym, że wykorzystują materiały, które były stosowane przez autora oryginału. Dodatkowo zostały nadgryzione przed tzw. “ząb czasu”, dzięki czemu mogą do złudzenia przypominać oryginał. Warto wiedzieć, że falsyfikaty powstające współcześnie są tworzone w taki sposób, aby wyglądały na dzieła, które zostały stworzone kilkaset lat wcześniej. Są celowo postarzane, oprawione w stare ramy czy łączone zardzewiałymi gwoźdźmi. Dodatkowo mogą posiadać podejrzane ekspertyzy, a tył pracy może być nienaturalnie brudzony przez autora. Oczywiście każdy z autorów falsyfikatów będzie miał w swoim ręku wiele sztuczek, dlatego trudno jednoznacznie wskazać, jak może wyglądać podrobiony obraz.
Fałszerka obrazów – jakie dzieła podrabiane są najczęściej?
Fałszerka obrazów to niezwykle powszechny problem, a wszystko przez ogromne zainteresowanie dziełami sztuki. Fałszerze najczęściej podrabiają pracę, które są łatwe do podrobienia. Najczęściej są to charakterystyczne tematy, oszczędne motywy i techniki. Wśród często podrabianych prac znajdują się dzieła Kossaka czy Nikifora, a także Karpińskiego. Co istotne, falsyfikatami dużo częściej stają się dzieła, które zostały wykonane na papierze przy pomocy pasteli czy akwareli, a także metodą ołówkową. Decydując się na zakup obrazu, warto pamiętać, że im bardziej znany i popularny autor, tym częściej można natknąć się na falsyfikat. Spośród polskich autorów, którzy padają ofiarą fałszerzy, można wymienić Zdzisława Beksińskiego, którego podrabiane obrazy są sprzedawane na ogromną skalę. Wśród innych autorów, warto wskazać Jana Stanisławskiego i Tadeusza Makowskiego.
Jak bada się dzieła sztuki?
Istnieją dwie metody badania dzieł sztuki. Na początek konieczne jest rozpoznanie dzieła poprzez dokonanie oceny przez doświadczonego eksperta. To właśnie on powinien określić jaką techniką malarską zostało wykonane dzieło, a także jaka jest tematyka, styl, podłoże i sygnatura. Już właśnie podczas takiej oceny możliwe jest wykrycie podróbki obrazu. Kolejną metodą są badania laboratoryjne, które na podstawie składu chemicznego podłoża i farb są w stanie sprawdzić autentyczność danego dzieła. Wykorzystuje się również rentgen, grafologię, ultrafiolet i fotografie w podczerwieni. Okazuje się jednak, że druga metoda jest w Polsce niezwykle rzadko stosowana do oceny dzieł sztuki, stąd konieczność poszukiwania doświadczonych ekspertów, którzy posiadają wiedzę na temat historii i dzieł sztuki, znajdujących się na rynku.
Jak działają współcześni fałszerze?
Tak jak wspomnieliśmy, fałszerstwo obrazów znane jest już od starożytności. Okazuje się, że współcześnie, ze względu na ogromną ilość kolekcjonerów i duże zainteresowanie dziełami sztuki, coraz częściej można natknąć się na falsyfikaty. Współcześni fałszerze najczęściej decydują się na kopiowanie mniej znanych dzieł czy tych uznawanych za zaginione. Autorzy wcale nie muszą odwzorowywać obrazu całkowicie. Mogą wykonać odbicie lustrzane czy zmienić kadr. Warto wiedzieć, że fałszowanie starych obrazów stanowi ogromną trudność i może zostać łatwo wykryte, a wszystko przez brak dostępności materiałów wykorzystywanych kilkaset lat temu. Skład chemiczny farb może ulegać znacznym zmianom, dlatego coraz łatwiej wykrywa się falsyfikaty dzieł sztuki. Zdarza się również, że słabe obrazy są sygnowane nazwiskiem sławnego mistrza, co pozwala na uzyskanie sporych korzyści finansowych współczesnym fałszerzom. Trudno jednoznacznie wskazać, jakimi technikami posługują się oszuści w dzisiejszych czasach, jednak warto mieć się na baczności, ufając jedynie doświadczonym ekspertom.
Jak można przeciwdziałać fałszerstwom dzieł sztuki?
Dzieła nieautentyczne, które zostały wprowadzone do obiegu w sposób świadomy, podlegają grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat 2. Okazuje się jednak, że w praktyce ogromnie trudne jest udowodnienie sprawcy świadomego działania, przez co taki falsyfikat nadal może znajdować się w obiegu, narażając na straty inne osoby. Coraz częściej mówi się o konieczności prowadzenia internetowych baz danych autentycznych prac, dzięki czemu możliwe będzie uniknięcie zakupu podrobionych obrazów. Niestety w Polsce nadal nie niszczy się falsyfikatów tak jak np. we Francji, przez co wiele z nich po umorzonym postępowaniu trafiają ponownie do obiegu. Wiele osób kupując obrazy, nie ma świadomości, że inwestuje w falsyfikaty, gdyż zakup podrobionych obrazów w Polsce jest niezwykle prosty. Warto wiedzieć, że rzadko fałszowane są obrazy najdroższych artystów i tych, którzy są zbyt skomplikowani do podrobienia. Są to np. dzieła Ludomira Sleńdzińskiego, którego obrazy są pracochłonne do wykonania.
Jak ustrzec się przed zakupem falsyfikatu?
Trudno jednoznacznie wskazać, jak można ustrzec się przed zakupem falsyfikatów, gdyż na polskim rynku, który jest relatywnie młody, można znaleźć wiele dzieł, które są podróbkami oryginałów. Oczywiście istnieje kilka porad, do których warto się stosować. Na początek powinno się stale poszerzać swoją wiedzę na temat dzieł sztuki i odwiedzać różnorodne wystawy i galerie, zdobywając tym samym doświadczenie. Podczas zakupu najlepiej korzystać z porad doświadczonego eksperta, który posiada ogromną wiedzę na temat dzieł sztuki i doskonale wie, na co zwrócić uwagę podczas zakupów. Warto wiedzieć, że ekspertyza nie zawsze musi być potwierdzeniem autentyczności, dlatego zakup dzieł sztuki powinien odbywać się w miejscach sprawdzonych, które cieszą się dobrymi opiniami klientów i są w pełni wiarygodne.
