Dzieła sztuki są niewyobrażalnie pięknym dziedzictwem, która skrywa tajemnice i historyczny kunszt danej epoki. Zakup antyków i dzieł sztuki na własny użytek niewątpliwie różni się od wyposażenia miejsc użyteczności publicznej. W obu przypadkach stosowanie się do pewnych zasad i norm przechowywania, co przedłuża ich żywotność zachowując piękno i funkcjonalność. Muzea muszą stosować się do konkretnych wytycznych spełniając wytyczne ustalone przez konserwację prewencyjną będąca dziedziną, której celem jest opieka nad dziełami sztuki. W zakres konserwacji zapobiegawczej wchodzi zarówno transport, proces przechowywania, jak i warunki, w jakich dzieła sztuki są eksponowane. Jak dbać o zabytki? Na co zwrócić uwagę i co powinna zawierać prawidłowo przygotowana dokumentacja dzieł sztuki? Na jakie czynniki zewnętrzne należy szczególnie zwrócić uwagę? Wszystkie zagadnienia postaramy się wyjaśnić pokrótce w poniższym artykule.
Na czym polega rzetelnie przygotowana dokumentacja dzieł sztuki?
Współcześnie metody zarządzania kolekcjami uwzględniają wytyczne, które zostały sporządzone przy współpracy renomowanych specjalistów z wielu dziedzin. Prowadzone badania przez fizyków, chemików, mikrobiologów, inżynierów i konserwatorów dzieł sztuki umożliwiły stworzenie jasnych instrukcji, które pozwalają na optymalizację działań, których celem jest dobrostan dzieł sztuki. Powstałe publikacje rozwiewają wiele wątpliwości i pozwalają przygotować się na podjęcie stosownych kroków. W sytuacji kiedy przyjmowane są jakiekolwiek dzieła sztuki sporządzana jest dokumentacja. Działanie te pozwalają na zarządzanie działami sztuki nie tylko w chwili przyjmowania ich na stan na przykład lokalnego muzeum, ale również z upływem lat, kiedy będą wymagały konserwacji. Warto mieć na uwadze, że inne działania podejmowane są w przypadku antyków wykonywanych w sposób tradycyjny zgodnych z kunsztem danej epoki, a inne w odniesieniu do współczesnych dzieł sztuki i instalacji.
Dokumentację opisową i fotograficzną wykonuje się głównie w kontakcie z dziełami sztuki wykonywanymi w sposób tradycyjny. Zgromadzone informacje pozwalają na cyfrowy zapis obiektu (również w trójwymiarze) i zapis koloru. Pomiary spektrofotometryczne i kolorymetryczne umożliwiają rozpoznanie użytych materiałów. Kolejnym etapem sporządzania dokumentacji jest klasyfikacja kolekcji. Działania te są niezbędne z uwagi na różnorodność materiałów i tego, jak komponenty wpływają na sposób przechowywania. Przy zaawansowanych dziełach sztuki konserwatorzy zabytków konsultując sprawę uwzględniają, również warunki środowiskowe, w której do tej pory dzieło było przechowywane. Bardzo często rzeźba wprowadzana na stan muzeum czy jako eksponat galerii sztuki wymaga przeprowadzania aklimatyzacji obiektu, co pozwala ustalić, czy czynniki atmosferyczne nie wpłynąć na materiał, z którego została wykonana.
Warunki atmosferyczne a dzieło sztuki
Temperatura, wilgotność powietrza i światło, to czynniki, które należy bezwzględnie przestrzegać w przypadku przechowywania dzieł sztuki i ich eksponowania. W pomieszczeniach powinny panować warunki możliwie jak najbardziej stabilne na poziomie 16-25°C i wilgotności (RH) 40-60%, jednak w przypadku obiektów metalowych rekomendowany jest klimat suchy. Oświetlenie to kolejny czynnik mający istotny wpływ na dzieła sztuki. Promieniowanie świetlne może przyczynić się do poważnych skutków, które zdaniem specjalistów będą nieodwracalne. Przez lata powstawały konkretne wytyczne dotyczące luksów we wnętrzu. Dziś stosowane są obliczenia kumulatywne, które mają za zadanie określić dzienną dawkę promieniowania w konkretnym odcinku czasowym. Warto mieć na uwadzę szkodliwość promieniowania ultrafioletowego. Bez względu na miejsce dzieła sztuki powinny być oświetlane za pośrednictwem powinno światła sztucznego pozbawionego promieni UV. W oknach często stosowane są folie blokujące UV lub specjalne rolety. Niekorzystne są również niektóre źródła światła sztucznego, między innymi żarówki wolframowe i halogenowe dają dużo ciepła, a LED-y mogą skutkować nagrzaniem zabytkowego obiektu.
Czystość zabytkowych dzieł sztuki
Dbanie o czystość zabytkowych eksponatów, to zdecydowanie priorytet. Narażanie dzieł sztuki na działanie zanieczyszczeń może prowadzić do osadzania się groźnych mikroorganizmów. Nie rekomenduje się stosowania zbyt dużej ilości wody, bo jej obecność może wpłynąć na podwyższanie wilgoci w pomieszczeniu. Tradycyjne zamiatanie podłogi również nie jest zalecane z uwagi na przemieszczające się cząstki kurzu. Najlepszym rozwiązaniem są odkurzacze wyposażonych w specjalne filtry HEPA. Do odkurzania samych eksponatów najlepiej stosować miękkie szczotki i szmatki z mikrofibry. Osoby odpowiedzialne za porządek powinny nosić bawełniane rękawiczki w czasie czyszczenia z kurzu eksponatów. Wówczas powierzchnia dzieł sztuki jest chroniona przed drobinami tłuszczu i białka.
Przechowywanie dzieł sztuki
Najprostszą i najbardziej ekonomiczną metodą na zabezpieczenie eksponatów jest niegdyś praktykowane zakrywanie dzieł kapami i prześcieradłami. Obrazy na siatkach magazynowych lub w regałach układa się jak książki ze szczególnym uwzględnieniem zabezpieczenia narożników. Przed kurzem chroni bezkwasowy papier, flizelina, które są bezpieczne i pozbawione szkodliwych związków organicznych mogących przyspieszyć degradację materiałów. Aby zadbać o warunki przechowywania eksponatów należy używać opakowań neutralnym pH. Przykładowo folia bąbelkowa nie jest najlepszym rozwiązaniem z uwagi na brak przepuszczalności powietrza i pary wodnej. Może stanowić dobrą alternatywę w czasie ochrony zabytkowych dzieł sztuki w transporcie jednak po uprzednim zastosowaniu bezkwasowego papieru. Warto również pamiętać, że odpowiednie warunki przechowywania z uwzględnieniem temperatury wilgotności i światła powinny być zachowane również w gablotach. Dlatego meble nie mogą być przypadkowe, a komponenty do ich wykonania pozbawione ryzyka wydzielania się lotnych związków organicznych.
