Rzeźby – jakie są rodzaje?
Rzeźba to trójwymiarowa kompozycja, której głównym zadaniem jest pełnienie funkcji dekoracyjnej. Jako sztuka była znana już w czasach najdawniejszych, archaicznych. Rzeźby mogą być wykonane z różnych materiałów. Zdobią zazwyczaj kościoły, nagrobki, słynne place. Rzeźby przez stulecia tworzone były też za pomocą różnych technik. Artyści uwiecznili dzięki takiemu rodzajowi sztuki ważne postaci czy ukazywali ludzkie ciało w idealnych proporcjach. Jednak jakie są rodzaje rzeźby? Jakie czynniki warto wziąć, dokonując podziału rzeźb?
Rodzaje rzeźby a funkcje
Pierwszym kryterium pozwalającym rozpoznać rozmaite rodzaje rzeźb są funkcje, jaką mają one pełnić. Wyróżnić można przede wszystkim rzeźby:
- dekoracyjne – zalicza się do nich głównie popiersia,
- kultowe – zazwyczaj są to przedstawienia postaci bogów konkretnych religii,
- architektoniczne – najczęściej jako płaskorzeźby budowlach.
Kolejny rodzaj rzeźby ze względu na funkcje to rzeźba memoratywna, w tym przede wszystkim te znajdujące się na nagrobkach, pomnikach. Często rzeźby takie przedstawiały władców danego okresu.
Rodzaj rzeźby a technika
Główny podział będzie dotyczył tego, jaką techniką została wykonana dana rzeźba i jakiego materiału użył artysta. Ze względu na to kryterium wyróżnić można następujące rodzaje rzeźb: drewnie, kamieniu, z metalu.
Rzeźba w drewnie
Do tworzenia tego typu rzeźb na terenie Polski najczęściej wybierane są lipy. Warto jednak pamiętać, że materiał mogą stanowić wszelkie drzewa liściaste. Rzeźby z dębu, jesionu czy orzechu najczęściej eksponowane są pod zadaszeniem. Do rzeźb plenerowych wykorzystuje się natomiast przede wszystkim świeżo ściętą topolę. Artyści do swojej twórczości nie wykorzystują drzew iglastych – pracę na takim materiale uniemożliwia duża żywiczność, zbyt duża tendencja do rozwarstwiania. Najstarsza rzeźba w drewnie to idol szygirski, którego znaleziono w okolicach Jekaterynburga. Gdzie jeszcze można zobaczyć takie rodzaje rzeźb? Zdobiony jest nimi między innymi ołtarz główny w Kościele Mariackim.
Rzeźba w kamieniu
Ten rodzaj rzeźby jest jednym z najstarszych. Kamień należy do najdawniejszych surowców, którzy artyści wykorzystywali do przedstawień np. posągów. Najczęściej rodzaje rzeźb z kamienia powstają z marmuru, a także z piaskowca. Można spotkać też posągi z granitu, jednak są one zdecydowanie rzadsze ze względu przede wszystkim na trudność w obróbce. Bardzo często rzeźby z kamienia tworzone są na podstawie modelu gipsowego. Kamień, jako tworzywo wykorzystywane przez artystów rzeźbiarzy, pozwala ukazać postać trójwymiarowo i co więcej – pozwala na przedstawienie szczegółów, detali, indywidualnych cech, jak np. rysy twarzy. Do czasów współczesnych zachowało się wiele tego typu rzeźb z czasów antycznych, a za jedną z najbardziej znanych uchodzi Wenus z Milo.
Rzeźba z metalu
To kolejny rodzaj rzeźby ze względu na materiał i technikę rzeźbiarską. Najczęściej takie rzeźby wykonuje się za pomocą techniki odlewniczej, którą nazywa się na wosk tracony. Model wykonany najczęściej z gliny zostaje zastąpiony repliką z brązu lub ze stopu mniej szlachetnych metali.
Abakanalia
Takie rodzaje rzeźby powstają poprzez utwardzenie dzianiny pokrytej żywicą syntetyczną. Prekursorką tego rodzaju twórczości jest Magdalena Abakanowicz. Jej prace określono mianem właśnie “abakany”. Jej kompozycje tworzone były z różnego rodzaju włókien. W swoich pracach wykorzystywała między innymi: sizal, końskie włosie, różnorodnej grubości sznury. Takie rodzaje rzeźby są monumentalnymi kompozycjami przestrzennymi. Ich charakter jest bardzo ekspresyjny.
Chryzelefantyna
Ta technika rzeźbiarska znana była w starożytności. Artyści wykorzystywali w swojej twórczości kość słoniową, a także złoto i kamienie szlachetne. Kość słoniowa służyła do pokrywania twarzy i odsłoniętych części ciała, natomiast złota blacha z kamieniami szlachetnymi pokrywała szaty, włosy i dodatki. Taką techniką wykonywano posągi bóstw, które następnie były ustawiane w świątyniach. Istotne jest, że żadna tego typu rzeźba nie przetrwała do czasów współczesnych.
Rodzaje rzeźby a rozmiary
Kolejnym podziałem, jakiego można dokonać, jest ten obejmujący rozmiar rzeźb. Jakie są rodzaje rzeźby ze względu na wielkość? Wyróżnić można tu rzeźbę kameralną i plenerową. Pierwszy rodzaj rzeźby charakteryzuje się niewielkimi rozmiarami. Choć są one nieduże, nie oznacza t, że nieatrakcyjne. Wręcz przeciwnie rzeźby kameralne silnie oddziałują na odbiorcę, często są wyjątkowe i odznaczają się wysoką wartością artystyczną.
Rzeźby plenerowe są zazwyczaj większych rozmiarów. Często zdobią parki, ogrody, w otoczeniu zieleni. Są to zazwyczaj dzieła wolnostojące, których główną funkcją jest ta dekoracyjna. Od pomników różni je to, że upamiętniają jakiejś osoby. Rzeźby pomnikowe z kolei ukazują ważne historyczne postacie – mogą być to bohaterowie, władcy czy święci. Postaci przedstawione są wraz ze swoimi atrybutami i charakterystycznymi elementami. Rzeźby pomnikowe najczęściej ustawiane są na miejskich placach.
